Koncept nuklearnih bojevih glava u svemiru, koji je ranije razmatran u Sovjetskom Savezu, ponovo je aktuelizovan usled porasta geopolitičkih tenzija, podižući zabrinutost o novoj eri ratovanja u svemiru. Petog februara 2022. godine, Rusija je lansirala satelit Kosmos 2553, koji je izvršio orbitu na visini od 2000 km iznad Zemlje — veće nego što se nalaze većina operativnih satelita.
Iako izgleda neupadljivo, Kosmos 2553 predstavlja zastrašujući napredak u mogućnosti Rusije, i pretnju vojnim i komercijalnim satelitima. Američka komanda za svemirske operacije u Colorado Springs pažljivo prati ruski satelit Kosmos 2553, koji je u februaru 2024. godine zvanično označen kao deo “zabrinjavajućeg” ruskog programa za oružje protiv satelita. Iako nije pretnja koja direktno ugrožava Zemlju, ovaj satelit ima potencijal da uništi kritičnu infrastrukturu satelita.
Istorija nuklearnih eksplozija u svemiru
Tokom 1960-ih, i SAD i Sovjetski Savez sprovodili su nuklearne eksplozije u svemiru kako bi proučili kako nuklearne bojeve glave funkcionišu u gornjim slojevima atmosfere i svemiru. Ovi eksperimenti često su imali nepredviđene i katastrofalne posledice.
SAD su izvele 11 testova u okviru Operacije Fishbowl, a najpoznatiji je bio Starfish Prime koji je 1962. godine eksplodirao na visini od 400 km iznad Tihog okeana, izazivajući prekid radio-veze i električne mreže na Havajima.
Savetski Savez je sproveo Projekat K (1961-1962), seriju nuklearnih testova koji su pokazali potencijal nuklearnih eksplozija da izazovu snažne elektromagnetne impulse, koji bi mogli da neutrališu satelite i naruše globalne sisteme.
Projekat K: Nuklearni testovi na velikim visinama
Projekat K je bila serija nuklearnih testova u svemiru koje je Sovjetski Savez sproveo između 1961. i 1962. godine. Najpoznatiji test bio je onaj od 300 kilotona koji je 22. oktobra 1962. izveden 290 km iznad Kazahstana, izazivajući elektromagnetni impuls koji je imao ogroman uticaj na infrastrukturu.
Ovaj impuls izazvao je kratke spojeve u 570 km dugim telefonskim linijama, uništio električnu stanicu u Karagandi i poremetio više od 1.000 km duboko ukopanih kablova u Kazahstanu. Uticaj na infrastrukturu bio je ogroman, a sam test je izazvao oštećenja daleko veća nego američki Starfish Prime test, zbog blizine populaciji i jačine Zemljinog magnetnog polja.
Sporazumi i međunarodne regulacije
Katastrofalni rezultati ovih testova doveli su do međunarodnih sporazuma koji su zabranili ovakve eksplozije. Delimični sporazum o zabrani testiranja iz 1963. godine zabranio je nuklearne eksplozije u svemiru, atmosferi i pod vodom, a kasnije je Ugovor o svemiru iz 1967. godine zabranio postavljanje “nuklearnih oružja ili bilo kakvih drugih oružja za masovno uništavanje” u orbitu.
Ruski interesi u svemiru
Ruski satelit Kosmos 2553 jasno ukazuje na nastavak ruskog interesa za naoružavanje svemira, što je u skladu s naporima Kine da razvije napredne sposobnosti za uništavanje satelita. Ova tehnologija ne samo da predstavlja pretnju za jednu zemlju, već može imati globalni efekat i ugroziti sve zemlje koje se oslanjaju na svemirsku tehnologiju.
Rizici od ratovanja u svemiru
Sateliti su postali osnova za moderni život, od navigacije do globalne komunikacije. Sistemi koji zavise od satelita, uključujući vojnu i komercijalnu infrastrukturu, mogli bi biti uništeni u slučaju nuklearne eksplozije u svemiru.
